Tematem artykułu są zdolności patentowe przedmiotów. W dalszej części pracy zajęto się opisaniem tej zdolności w oparciu o rynek motoryzacyjny, przytaczając przykłady posiadania patentu na dany wzór, model, rozwiązania techniczne samochodu przez firmy motoryzacyjne, mogące nabywać prawa do projektu, będącego własnością innego podmiotu lub jednostki, która podjęła się wykonania czynności, których efektem było powstanie unikatowego rozwiązania związanego z branżą.
Zdolność patentowa w branży motoryzacyjnej
Na wstępie należy wyjaśnić, co określa się mianem patentu. Zgodnie z definicją opublikowaną przez Główny Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej, patent to prawo do wyłącznego korzystania z wynalazku przez określony czas, w sposób zarobkowy (przemysłowy, handlowy) na terytorium danego państwa lub państw, przyznane przez kompetentny organ państwowy, regionalny lub międzynarodowy. Uzyskanie patentu przez dany podmiot daje mu monopol na eksploatację gospodarczą chronionego wynalazku.
Każdy model samochodu posiada zdolność patentową ze względu na unikalny wygląd, zastosowanie rozwiązań technicznych i inne czynniki, które są efektem badań, pracy, pomysłu, wizji projektantów i pomysłodawców danego modelu, które tworzą wartość intelektualną osób zaangażowanych. Produkcja samochodów ma charakter masowy i jest nastawiona na osiąganie zysku przez producenta. Prawa do korzystania z patentu nabywa się przez zawarcie umowy, na mocy, której pomysłodawca, właściciel patentu udziela upoważnienia zwanego dalej licencją.
Pierwszym z przykładów jest francuska firma samochodowa Renault, oraz jej niezwykle popularny i rozpoznawalny model małego, miejskiego samochodu Renault Twingo. Auto zostało zaprojektowane przez głównego projektanta marki, jednak korzystał on z pomysłu i założeń polskich projektantów zrzeszonych w FSM, czyli Fabryce Samochodów Małolitrażowych w Bielsku- Białej, którzy opracowali i opatentowali model polskiego samochodu o nazwie „ Beskid”, który niestety nigdy nie trafił do seryjnej produkcji ze względów ekonomicznych. Renault nie zdecydowało się kupić rozwiązań technicznych, które wymyślili projektanci z Fabryki Samochodów Małolitrażowych. Postanowili wprowadzić do produkcji i sprzedaży model Twingo w 1993 r., kiedy wygasł patent FSM na wyłączność produkcji i używania zawartych w projekcie rozwiązań, oszczędzając w ten sposób nie małą sumę środków pieniężnych, które niewątpliwie musieliby przelać na konto Fabryki Samochodów Małolitrażowych w Bielsku- Białej w związku z nabyciem licencji, która pozwoliłaby wykorzystywać pomysły polskich projektantów w celach zarobkowych.
Kolejnym interesującym przykładem dotyczącym praw do patentu może być współpraca wiodących marek samochodowych, czyli Volkswagena, Forda oraz Seata. W 1995 r. na rynku pojawił się efekt współpracy tych trzech koncernów, który mimo tego, że nosił inną nazwę pod szyldem każdej z nich, bazował na identycznych rozwiązaniach technicznych. Volkswagen Sharan, Ford Galaxy, Seat Alhambra to bliźniacze samochody, posiadające takie same rozwiązania techniczne dotyczące na przykład jednostek napędowych czy elementów zawieszenia, w których wszystkie komponenty są tożsame ze sobą. W związku z wielokrotnymi badaniami potrzeb rynku, oraz działaniami konkurencji, koncerny postanowiły nawiązać współpracę mającą na celu masową produkcję rodzinnego samochodu, który byłby konkurentem dla Fiata, Citroena oraz Peugoeta. Produkcja alhambry, sharana i galaxy odbywała się w jednej fabryce, koncerny podzieliły się obowiązkami tak, że Volkswagen opracował projekt samochodu, a Seat wraz z Fordem zajęły się doborem materiałów technicznych, nadzorem produkcji. Nawiązana współpraca sprawiła, że patent do opracowanego przez Volkswagena samochodu, był współwłasnością trzech marek.
Interesująco wygląda sytuacja związana z dwoma cenionymi na świecie samochodami dostawczymi- Renault Traffic i Oplem Vivaro. Francuscy projektanci zrzeszeni pod marką Renault podjęli się zadania zaprojektowania funkcjonalnego, w miarę oszczędnego samochodu dostawczego, który miał być pomocnym narzędziem pracy dla przedsiębiorstw z różnych branż rynku. W 2001 r. zadebiutował na rynku samochód dostawczy – Renault Traffic. Produkcja i sprzedaż tego auta okazała się strzałem w dziesiątkę, gdyż samochód spotkał się z bardzo dużym zainteresowaniem kierowców, ze względu na walory użytkowe, wygląd, a także zastosowaniem nowoczesnych i oszczędnych jednostek napędowych. W 2002 roku do produkcji trafił identyczny samochód z koncernu niemieckiego Opla o nazwie Vivaro. Niemiecki producent postanowił wykupić licencję do produkcji własnego samochodu bazującego na projekcie Renault, co okazało się niezwykle opłacalnym posunięciem, ponieważ model Vivaro, z pod znaku Opla został wybrany w 2002 samochodem dostawczym roku, ze względu na pozytywne opinie ekspertów motoryzacyjnych i kierowców.
Następnym przytoczonym przykładem będzie znany wszystkim Fiat 126p, nazywany maluchem. Włoski Fiat opracował założenia produkcji małego, ekonomicznego, taniego w produkcji i eksploatacji samochodu małolitrażowego. Ówczesne władze Polski zafascynowane rozwojem zachodniej technologii, chciałyby w kraju odbywała się produkcja samochodu opartego na nowoczesnych rozwiązaniach. Władze rozpoczęły rozmowy i negocjacje z właścicielem włoskiego fiata w sprawie zakupu licencji na produkcję w Polsce modelu 126p. W 1965 podpisano umowę dotyczącą współpracy z włoską marką, na mocy której zakupiono licencję na produkcję „malucha” w Fabryce Samochodów Małolitrażowych w Bielsku- Białej. W zamian za możliwość produkcji samochodu, który był wytworem pracy włoskich projektantów, FSM zobowiązał się do przekazania Fiatowi w ciągu 5 lat od rozpoczęcia produkcji 820 tysięcy silników wraz ze skrzynią biegów, a także 50 tysięcy gotowych fiatów 126p.
W 1995r. firma Mitsubishi wprowadziła do produkcji nowoczesny silnik z bezpośrednim wtryskiem paliwa do komory spalania. Ciekawostką może być fakt, iż zastosowane w nim rozwiązania są chronione ponad dwustoma patentami obejmującymi na przykład pionowy kanał dolotowy powietrza czy kształt denka tłoka.
Wykorzystywanie opatentowanego rozwiązania bez posiadania upoważnienia w formie licencji, narusza prawa właściciela patentu, związane z monopolem do korzystania z wynalazku i daje mu prawo do żądania zaniechania, usunięcia skutków, oraz oddania korzyści jakie podmiot uzyskał w związku z naruszeniem patentu. Przykładem sporu o naruszenie patentu może być pozew firmy Paice i Abell, która zarzuciła koncernowi Kia i Hyundai, wykorzystanie w sposób nieuprawniony ich patentu do technologii „Severinski”, stabilizującej prace silników elektrycznych w hybrydowych jednostkach napędowych. Technologia ta została zastosowana w modelach Kia Optima Hybrid i Hyundai Sonata Hybrid. Paice i Abell żąda od koncernu zaprzestania stosowania ich technologii oraz odpowiedniego odszkodowania. Warto wspomnieć, że wcześniej podobną sprawę z Paice i Abell, przegrała Toyota, która również wykorzystała tą technologię w modelu Highlander, przez co została zmuszona do zapłaty odszkodowania w kwocie ponad 4 milionów dolarów na rzecz właściciela patentu.
We wszystkich przedstawionych przykładach mamy do czynienia z patentem związanym ze wzorem i technologią danego modelu samochodu, a więc wynalazkiem. Poruszyłem kwestie związane z różnymi sposobami zdobycia patentu, czyli Np zakup licencji od wynalazcy, co zobrazował przypadek Opla i produkcji jego modelu samochodu dostawczego Vivaro, kooperacja nad danym wynalazkiem, czyli współpraca Volkswagena, Forda i Seata przy produkcji rodzinnego vana, nabycie licencji przez wymianę handlową, czyli przekazanie dużej ilości komponentów i produktów finalnych w zamian za udzielenie prawa do patentu, co miało miejsce przy nabyciu licencji do produkcji fiata 126p, czy skorzystanie z cudzego pomysłu, w sposób nieuprawniony, co obrazuje przypadek korzystania z technologii „ Severinski” opatentowanej przez Paice i Abell, przez koncern Kia i Hyundai, a także w sposób legalny, po wygaśnięciu patentu, co miało miejsce przy wprowadzeniu do produkcji samochodu Renault Twingo.
Artykuł powstał dzięki portalowi Cena auta
